DIDAM – De toren van de Mariakerk is in zo’n slechte staat, dat het Rijksmonument dringend moet worden gerestaureerd. De plannen en vergunningen voor grootscheeps herstelwerk aan de ‘Diemse toren’, zoals het gebouw in de volksmond heet, liggen er ook. Maar wie gaat dat betalen?

De kosten voor de restauratie van alleen de toren zijn inmiddels namelijk opgelopen tot zo’n 3,5 miljoen euro (inclusief btw). “En als we nog langer wachten met het herstel van het gebouw, wordt de staat alleen maar slechter en de prijs duurder”, waarschuwen Henk Otten en Vincent van Vuuren, gebouwenbeheerders van de Gabriëlparochie, waartoe de Mariakerk behoort.

Plannen liggen er al jaren

Dat de kerktoren grootschalig herstelwerk behoeft, is al veel langer bekend. Vijftien jaar geleden maakten architect Gert Dercksen en gebouwbeheerder Theo Hendriks op verzoek van het kerkbestuur al een plan voor de restauratie van de kerk en de toren. Hiervoor werden eveneens een bestek aangemaakt en een vergunning aangevraagd en verkregen. Deze werd echter ook weer ingetrokken.

“Vijf jaar geleden hebben we het plan met architectenbureau Hurenkamp weer opgepakt en geactualiseerd”, vertelt Van Vuuren. “Daarvoor is ook een omgevingsvergunning verleend. We hebben toen bovendien verkennende gesprekken met de provincie Gelderland gevoerd, de grootste subsidieverstrekker. Op dat moment lag de prioriteit van het kerkbestuur echter bij de herstructurering van de parochie. Elders moesten er zes kerken van de parochie H. Gabriël worden gesloten.”

Verval toren gaat steeds verder

Vijf jaar later zijn de kosten aanzienlijk hoger geworden en de subsidieregels ongunstiger. Ook is het verval van het natuursteen aan de toren verder gegaan. Daardoor wordt de noodzaak van restauratie van de toren alleen maar groter.

“Ruim vier jaar geleden is de toren geïnspecteerd door een vertegenwoordiger van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed”, zegt Otten. “Op zijn advies hebben we destijds hekken rond de toren en een afdak voor de hoofdtoegang geplaatst, omdat de toren in zo’n slechte toestand verkeerde dat er af en toe stenen naar beneden vielen. Geen grote stukken, maar ze vallen wel vanaf 35 meter naar beneden, waardoor de veiligheid rond de toren in het geding is.”

Specialistisch werk

Op 35 meter hoogte zit ook de grootste schade aan de toren. Het zandsteen dat daar is gebruikt, is op. Maar ook het tufsteen, dat aan de toren is verwerkt, laat los. “Het is niet zo dat de toren op instorten staat, technisch is hij prima in orde”, leggen de twee gebouwbeheerders uit. “Alleen de natuurstenen schil eromheen is in zeer slechte staat. Verder moet het leien dak van de 42 meter hoge torenspits worden vervangen, net als het torenkruis met de vergulde pijnappel en windhaan.”

Bovendien is het uurwerk niet meer te zien. Hierin moet nieuwe ledverlichting worden aangebracht. Tenslotte is ook al het elektra aan vervanging toe. “Deze werkzaamheden moeten door een specialistisch bedrijf en steenhouwer worden uitgevoerd. Daarbij moet om de hele toren, tot op 35 meter hoogte, een steiger worden geplaatst. Alleen de steiger kost al 120.000 euro. De kerk heeft ook wel wat onderhoud nodig, maar de conditie van dat gebouw is redelijk. De kerk is dan ook van baksteen gebouwd, terwijl de toren van natuursteen is.”

Overdracht aan gemeente

De parochie heeft voor de restauratie van de toren en het kerkgebouw wel een reservering gedaan, maar de middelen hiervoor zijn lang niet toereikend om de restauratie uit te voeren. Het kerkbestuur wil de toren daarom graag overdragen aan de gemeente Montferland. “Pastoor Mark Oortman heeft dit aan de burgemeester voorgesteld”, vertelt Van Vuuren. “Veel kerktorens zijn al van de gemeente en onlangs heeft Montferland ook de kerktoren in Azewijn overgenomen.”

Als reactie op het verzoek van de pastoor wordt er volgend jaar met steun van de gemeente en provincie een onderzoek ingesteld naar een mogelijke herbestemming van de Diemse toren. Het onderzoek moet uitwijzen wat er moet gebeuren met de toren en welke invulling van de toren nog meer mogelijk is.

“Dan weten we wat we niet met de toren kunnen en zijn we weer een jaar verder”, stellen de gebouwbeheerders. “Aan de toren kun je namelijk niet zoveel meer invulling geven dan de huidige. En dan zit er ook nog een hele telefooninstallatie in, die twee verdiepingen in beslag neemt. We moeten juist zorgen dat de schade niet groter wordt om dit icoon voor de Didamse gemeenschap te behouden. Daarvoor zitten wij hier, puur voor het behoud van het erfgoed. Laten we daarom onze energie steken in het vinden van financiële middelen om zo snel mogelijk met de noodzakelijke restauraties te kunnen starten.”

In het voorjaar werd er opnieuw een inspectie uitgevoerd naar de technische staat en gebreken aan de toren van de Mariakerk. Foto Rudy Staring