DIDAM – Vijf jaar geleden werden de festiviteiten rondom 75 jaar vrijheid nog abrupt afgebroken door corona. De komende maanden staat de Oudheidkundige Vereniging Didam (OVD) wel uitgebreid stil bij de viering van 80 jaar bevrijding. Dat doet ze onder andere met een expositie in de bibliotheek en een wandeling door het centrum van Didam.

De activiteiten beginnen op donderdag 3 april, als het precies tachtig jaar is geleden dat Didam door de Canadezen is bevrijd. “We vragen de inwoners van Didam, Loil en Nieuw-Dijk om die dag de vlag uit te hangen”, vertelt vicevoorzitter Vincent van Vuuren. “Samen met het Oranjecomité hijsen we zelf om 13.30 uur de vlag bij het oorlogsmonument op het Oranje-erf en houden we een korte toespraak.”

Didams perspectief

Aansluitend opent wethouder Ingrid Wolsing de foto-expositie in de bibliotheek in Meulenvelden. Deze heeft een andere invalshoek dan eerder gehouden exposities over de Tweede Wereldoorlog. “We kijken heel nadrukkelijk vanuit het Didamse perspectief naar de oorlog en bevrijding”, zegt José Rasing, die de expositie samen met Theo te Wil samenstelde.

“Aan de hand van zestien themapanelen laten we zien wat er in Didam, Loil en Nieuw-Dijk is gebeurd rond de Tweede Wereldoorlog. Hoe hebben de inwoners van de dorpen de oorlog ervaren? We tonen daarbij veel nieuwe dingen, die niet eerder zijn gepubliceerd. Onder andere passages uit dagboeken, opgeschreven door Didamse vrouwen, als Elly Kouwenberg, dochter van de gemeentesecretaris, Gerda Vroemen-Wolsink, Riek Seesink-Veltman en mijn eigen tante Jo Bolder.”

Slag om Arnhem

“Uiteraard vertellen we daarbij ook het algemene verhaal”, vult Te Wil aan. “Zo moet je de bevrijding met D-Day in Normandië beginnen. De gevolgen van de oorlog waren hier misschien wel het meest voelbaar toen we dachten dat we bijna waren bevrijd. De grootste ellende begon toen in september 1944 de Slag om Arnhem werd verloren.”

Vanaf dat moment jaagden de bezetters een ieder hun huis uit en werden alle kopstukken van de Duitsers in Didam ingekwartierd. Zo moesten de dominee, fraters en burgemeestersvrouw hun woning verlaten. Zij werden door andere Didammers opgevangen. Gilsing was het trefpunt van alle hotemetoten van de Duitse Wehrmacht en Rauter vond een onderkomen bij Von der Haar.

Evacuées en OT-werkers

Daarbij telde het dorp in die periode meer evacuées dan inwoners. Te Wil: “Die kwamen onder andere vanuit de Betuwe, Roermond, Utrecht en Arnhem hier. Velen werden in Didam als OT-werker ingezet, dwangarbeiders die voor de Duitsers graafwerkzaamheden moesten verrichten. De Duitsers behandelden hen zo onmenselijk, dat er in de oude jongensschool aan de Schoolstraat een noodhospitaal werd ingericht.”

Andere thema’s van de expositie zijn onder andere de aanleg van de autobaan A12, het verzet in Didam, de bombardementen en beschietingen en de Didamse Joden. Verder laat de OVD op één van de panelen zien hoe de bevrijdingsroute van de Canadezen vanuit Wehl is verlopen. De laatste twee borden zijn gewijd aan de bevrijdingsfeesten en de nasleep van de oorlog. De expositie in de bibliotheek is van 3 april tot en met 10 mei te bekijken.

Rondwandeling door centrum

Daarnaast organiseert de OVD op zondag 6 april wandelingen met een gids door het centrum van Didam. Er wordt ongeveer 3,5 kilometer gewandeld langs plekken die in de oorlog van belang zijn geweest. “We lopen een deel van de bevrijdingsroute van Didam, die we vijf jaar geleden hebben gemaakt”, vertelt Te Wil. “Dat doen we juist in het centrum, omdat hier zoveel is gebeurd.”

Te Wil is zelf één van de gidsen en vertelt op twintig plekken in het dorp over wat er zich heeft afgespeeld tijdens de oorlog. “Daarbij laat ik historische foto’s zien over hoe het was en hoe het nu is”, zegt hij. Er wordt bijvoorbeeld gestopt bij smid Van Raaij en de Stolpersteine, die onlangs zijn gelegd ter nagedachtenis aan de Didamse Joden. Bij het gemeentehuis, vroedvrouw Schuurman aan de Wilhelminastraat en de onderwijswoning van Van de Wetering aan de Schoolstraat kijkt Te Wil terug op het verzet.

“We stoppen ook bij het zogenaamde Mager End, aan de Prins Bernhardstraat, waar een geallieerde bommenwerper kort voor de bevrijding vermoedelijk twee clusters van 26 scherfbommetjes liet vallen. De bommen maakten vier dodelijke slachtoffers”, weet Te Wil. “En bij de Mariakerk, waar NSB’ers vanaf de toren werden uitgescholden.”

Liberation Route Didam

Met de rondwandeling wil de OVD meer bekendheid geven aan de bevrijdingsroutes, die vijf jaar geleden ter nagedachtenis aan 75 jaar vrijheid werden gemaakt en uitgegeven. “De fietstocht en vijf wandeltochten hebben toen door corona niet de aandacht gekregen die ze verdienden”, vindt Rob Nieuwenhuis, die destijds onder andere de fietstocht uitzette. “Deelnemers aan de rondwandeling van volgende week zondag krijgen het boekje Liberation Route Didam cadeau.”

Deelname aan de wandeling is gratis. Aanmelden kan tot en met zondag 30 maart via secretaris@ovd-didam.nl. De tijden worden te zijner tijd via Facebook en de website van de OVD bekendgemaakt. “Dit hangt af van het aantal aanmeldingen”, legt Te Wil uit. “Groepen bestaan uit maximaal acht personen en we lopen met twee gidsen. We starten vanuit het Albertusgebouw.”

Foto: V.l.n.r. Theo te Wil, José Rasing, Vincent van Vuuren en Rob Nieuwenhuis bij het oorlogsmonument in Didam.