DIDAM – In 1990 en 1995 werden de gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog als eens in twee boekjes opgetekend. Dat gebeurde toen vooral aan de hand van archiefonderzoek en verhalen uit dagboeken. Zeventig jaar na de bevrijding brengt de Oudheidkundige Vereniging Didam opnieuw een boek uit over de jaren ’40-’45. Dit keer gingen de auteurs het veld in en vertelden ooggetuigen en nabestaanden zelf hun verhaal.
Het leidde tot een boekwerk van meer dan tweehonderd pagina’s, waarin slachtoffers een gezicht kregen en nieuwe feiten over de oorlogsjaren in de voormalige gemeente Didam boven water kwamen. Zo schreef Theo te Wil over het Didamse verzet, waar nog nauwelijks iets over bekend was.
“Mensen die aan het actieve verzet deelnamen, wilden daar tijdens, maar ook na de oorlog niets over kwijt”, zegt Te Wil. “De afgelopen jaren kwam er echter meer informatie los. Zo kregen we op schrift gestelde herinneringen aan de jaren ’44-’45 van Guus van de Wetering in handen en dagboeken, aantekeningen en bescheiden van Harry Senders, destijds waarnemend gemeentesecretaris in Didam. Die informatie bood voldoende aanknopingspunten om verder onderzoek te doen. Dat heeft uiteindelijk geleid tot een lijvig artikel van veertig pagina’s.”
Slachtoffers
Veel indruk maken ook de verhalen over de slachtoffers, die tijdens de oorlogsjaren in de voormalige gemeente Didam vielen. De meeste namen van de gevallenen waren wel bekend, omdat ze een plaatsje kregen op het oorlogsmonument en in de Nieuw-Dijkse Mariakapel. Maar welk leed er achter die namen zit, weten maar weinigen. Jan Beursken gaf een groot aantal slachtoffers in drie artikelen een gezicht.
Velen van hen vielen in Nieuw-Dijk, zo wordt duidelijk in de verhalen ‘Oorlogsslachtoffers in Nieuw-Dijk’ en ‘Spoorlijn werd frontlijn’. “Met name aan het einde van de oorlog heeft het daar enorm gespookt”, weet Beursken. “Via Beek, Kilder en het Wehlse bos kwamen de bevrijders daar namelijk als eerste binnen. In de boerderijen langs het spoor zaten bovendien veel Duitsers verscholen. Deze werden zonder pardon door de Canadezen in brand geschoten. Ze schoten op alles wat bewoog, waarbij ook onschuldige burgers werden geraakt.”
Het verhaal over de noodlottig vlucht van Gerrit Wolters vindt Beursken echter het meest indrukwekkend. “Omdat hij niet tewerkgesteld wilde worden in Duitsland, dook hij onder in Loil. De Duitsers vonden hem echter en voerden hem weg naar Buchenwald. Tijdens een transport naar concentratiekamp Dachau vluchtte hij met een kameraad. Dit moest hij uiteindelijk met de dood bekopen.”
De OVD had het liefst alle gevallenen een gezicht gegeven, maar daarvoor ontbrak de tijd en de ruimte. Die verhalen worden echter nog wel opgeschreven en uitgebracht. Mogelijk als bijlage en anders in het volgende jaarboek. “Om ze niet te vergeten”, zegt Te Wil. “Die verhalen zijn te erg om ze te laten liggen.”
Presentatie
Het jaarboek van de Oudheidkundige Vereniging Didam (OVD) wordt dit keer niet tijdens de ledenvergadering gepresenteerd, maar een paar dagen eerder bij de opening van de expositie over de Tweede Wereldoorlog in de centrale hal van Meulenvelden. Burgemeester Ina Leppink krijgt het eerste exemplaar maandag 20 april om 13.30 uur aangeboden.
“Ze krijgt het boek uit handen van leerlingen uit groep 7 van Brede School De Ontdekking”, vertelt voorzitter Theo te Wil. “Zij brengen het boek samen met de Nederlandse, Canadese en Europese vlag binnen, waarna de expositie officieel wordt geopend.”
Expositie
De expositie bestaat uit zo’n honderd foto’s van de Tweede Wereldoorlog en de bevrijding. Ook hangen er affiches uit de oorlog en wordt er een drietal vitrines gevuld met spullen uit de oorlog, zoals een helm, Duitse patroontas, handgranaat en bonkaart. Aan de expositie is een scholenproject gekoppeld, waaraan de groepen 7 en 8 van de zes basisscholen in Didam, Nieuw-Dijk en Loil meedoen.
Donderdag 23 april wordt het jaarboek tijdens de ledenvergadering van de OVD bij Jan & Jan aan de leden uitgereikt. Een dag later is het boek voor 11 euro ook bij Bruna in Didam verkrijgbaar.
