’s-HEERENBERG – In kasteel Huis Bergh is op dit moment een bijzondere tentoonstelling te zien. Samen met de schilderijen van Heilige Families uit de kunstverzameling van kasteelbewoner Jan Herman van Heek worden er volksprenten van onheilige gezinnen getoond. Liefelijke voorstellingen van Maria, Jozef en het kindje Jezus naast afbeeldingen van de vrouw als feeks en sullige man.
De tentoonstelling is ingericht door gastconservator en kunsthistoricus Henk van Os en Nico Boerma, verzamelaar van volksprenten. De twee kennen elkaar van school en deelden hun kennis en visie in het boek ‘Heilige en onheilige families’. Die laten ze nu ook zien in het kasteel.
“Het gezin als hoeksteen van de samenleving ontstond in de late Middeleeuwen”, vertelt Van Os. “In die periode vond er een grote verschuiving plaats van wonen op het platteland naar wonen in de stad. Steden liepen vol en raakten soms zelfs overbevolkt. Om orde in de chaos te scheppen, werden er christelijke deugden ingebracht. Afbeeldingen van de vrome timmerman Jozef, moeder Maria en het gezellige jongetje Jezus toonden het modelgezin. Zo moest men leven.”
Volksprenten
Zonder deze zoetsappige voorstellingen van heilige families als goede voorbeeld van het perfecte gezin waren er geen volksprenten gemaakt. Deze prenten laten juist de verkeerde wereld zien en dienden als waarschuwing om mensen op het rechte pad te houden. Ze werden vanaf het midden van zeventiende eeuw massaal geproduceerd.
Boerma verzamelde er zo’n vierduizend en schonk deze onlangs aan de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam. “De afbeeldingen laten het bedorven huwelijk zien”, zegt Boerma. “Het verhaal gaat vooral over Jan de Wasser, de sul die het vrouwenwerk doet, en zijn boze vrouw Griet, de feeks die de broek aan heeft. De beeldverhalen bevatten veel humor en satire, maar ook een moraliserende boodschap: zo moet het niet! Ze werden dan ook voor kinderen geschreven.”
Eén van de prenten van Jan de Wasser is in de tentoonstelling groot afgebeeld. De tekening laat de vrouw als kruis van de man zien en hoe ze hem daarmee het huis uitjaagt. Hierbij staat onder andere geschreven: ‘Een goede vrouw is een geschenk van God. De boze vrouw is het zwaarste wat de man kan dragen. Het ergste is, je kunt aar niet verkopen’.
Van Heek
‘Heilige en onheilige families in Huis Bergh’ is nog tot 1 maart volgend jaar te zien. Naast de tentoonstelling in ’s-Heerenberg wordt in het Rijksmuseum Twenthe in Enschede ook een deel van de kunstverzameling van de familie Van Heek getoond. In 2015 is het namelijk honderd jaar geleden dat de godfather van de familie, Gerrit Jan van Heek, stierf.
“De Twentse textielbaronnen Van Heek hebben veel betekend voor de cultuur en natuur in Oost-Nederland”, weet Diane Visser, directeur van Huis Bergh. “De drie zonen van Gerrit Jan waren naast textielfabrikant ook grote verzamelaars van kunst. Deze verzamelingen hangen nu in het kasteel en in het door Van Heek aan de Nederlandse Staat geschonken Rijksmuseum Twenthe.”
