DIDAM – Vroeger waren ‘sjenke’ en ‘spelleke’ normale werkwoorden, die in het dagelijks taalgebruik regelmatig voorkwamen. Tegenwoordig weten nog maar weinig mensen de betekenis van deze dialectwoorden. Eef Willemsen schreef daarom met behulp van de Oudheidkundige Vereniging Didam (OVD) tal van woorden, uitdrukkingen, spreuken en gezegden in het Die:ms plat op in het boekje ‘Zo zegge wi-j dah in Die:m’.

Het boekje werd maandag 1 december gepresenteerd in het bijzijn van Lex Schaars van het Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers, die het controleerde op de WALD-spelling. De eerste oplage van driehonderd exemplaren ging vervolgens als zoete broodjes over de toonbank. Afgelopen week werd dan ook een tweede oplage van nog eens driehonderd boekjes gedrukt.

“Het blijkt dus wel dat het dialect leeft”, zegt Willemsen (80). “In Didam wordt er steeds minder dialect gesproken. Vooral onze generatie praat nog Die:ms, maar de meeste jongeren kunnen het niet meer. Toch wint de streekeigen taal tegenwoordig weer aan populariteit. Er worden dialect festivals georganiseerd en verenigingen opgericht. Die mensen willen net als wij de streektaal behouden.”

OVD
Daarom werkte ook de OVD mee aan het boekje van Willemsen. “Het is verschrikkelijk jammer dat velen het dialect niet meer spreken”, vindt voorzitter Theo te Wil. “Als we nog even wachten, zijn alle specifieke Die:mse woorden en uitdrukkingen uit onze taal verdwenen. Door het uitbrengen van dit soort boekjes blijft onze streektaal behouden en weet straks ook het nageslacht nog hoe wij geleefd en gesproken hebben.”

Willemsen legde zijn verzameling woorden en uitdrukkingen in de afgelopen twintig jaar vast. Toen hij nog vrachtwagen reed, had hij altijd een kladblok bij zich en een potlood tussen zijn oor en pet geschoven.

“Als me dan wat te binnen schoot of als ik wat hoorde, schreef ik het meteen op”, vertelt hij. “Ik heb het altijd leuk gevonden om te stoeien met dialectwoorden. Zo ben ik ook begonnen met het schrijven van verhalen. Volgend jaar komt al weer het vierde deel van ‘’t is waor gebeurd… mien bruur kan getuuge’ uit. Met ‘Zo zegge wi-j dah in Die:m’ hebben mensen nu een handleiding om het beter te kunnen lezen.”

Klinkers
De woorden zijn opgeschreven zoals ze worden uitgesproken. Zo worden in het Die:ms de ‘n’ en ‘r’ vaak niet uitgesproken. “Daarbij heeft het dialect ook extra klinkers, zoals de ae, ao, äö en ö”, weet Te Wil. “Bij ons zeg je bijvoorbeeld ‘iezerpäöl’ en ‘nötterig’. Of het allemaal typisch Die:ms is, weten we niet. Dan moet je het vergelijken met Zevenaars, Westervoorts of ’s-Heerenbergs. Maar het hoort wel bij deze streek.”

Verkoop
‘Zo zegge wi-j dah in Die:m’ is verkrijgbaar bij de OVD aan de Raadhuisstraat 3 en bij Bruna aan de Oranjestraat 4 in Didam. Het boekje kost vijf euro. Leden betalen vier euro en mogen voor dit bedrag twee boekjes kopen. Meer informatie is te vinden op de website www.ovd-didam.nl.