DIDAM/LOIL – Didam is van oudsher een echt bouwvakkersdorp. Niet zo gek dus dat de Oudheidkundige Vereniging Didam (OVD) voor haar open dag voor het thema ‘Bouwen in Die:m’ heeft gekozen. In de Eventkerk in ’t Hart van Loil zijn zondag tal van beelden te zien van bouwwerken, bouwbedrijven en bouwvakkers van toen, maar ook van nu.

Ook de kerk, waar de OVD voor het eerst haar open dag houdt, biedt een blik in zijn rijke geschiedenis. Zo krijgen bezoekers zondag de gelegenheid om boven de gewelven te bekijken. Maar de nieuwe locatie biedt meer voordelen.

“In de zijbeuken kunnen we gezellige plekjes creëren, waar de verschillende werkgroepen zich presenteren aan het publiek”, vertelt José Rasing, één van de kartrekkers van de open dag. “Jan&Jan ligt natuurlijk mooi centraal in het centrum van Didam, maar deze locatie is weer beter bereikbaar voor de mensen in Loil. En het is natuurlijk een prachtige plek voor een open dag van de OVD.”

Houten huizen

In de kerk worden veel foto’s, krantenartikelen en advertenties getoond, maar ook wat bewegende beelden van de historie van bouwend Didam. Te beginnen met de eerste bebouwing, de houten huizen, zo’n drieduizend jaar geleden. “Henk Tomas weet veel van de archeologie in Didam, Loil en Nieuw-Dijk en laat hiervan een klein deel zien tijdens de open dag”, weet Rasing.

Na de huizen van hout begint rond de elfde, twaalfde eeuw het bouwen met steen. Eerst de belangrijke gebouwen als kasteel Didam, de kerken en havezaten. Pas daarna worden er stenen woningen voor de ‘gewone’ mensen gebouwd. Rasing: “Bij het zoeken naar informatie zie je dat de bevolking van Didam oorspronkelijk vooral in de landbouw werkte. Later zie je een verschuiving naar de bouw. Rond 1950 werken er evenveel mensen in de bouw als in de landbouw. Opvallend is ook dat er veel mensen in de steenfabrieken werkten. Die liepen dan naar Bingerden en werden bij de rivier met een bootje overgezet.”

Bouwen in de vrije tijd

Eveneens opvallend is het grote aantal huizen dat in 1964 in de vrije tijd werd gebouwd. De minister van Volkshuisvesting, Pieter Bogaers, wilde in die tijd de bouw stimuleren en gaf bouwvakkers de gelegenheid zelf een woning te bouwen. “Daar werd hier massaal gehoor aan gegeven”, zegt Rasing. “Waar in heel Nederland in die periode 10 procent zelf bouwde, was dat in Didam liefst 26 procent. Het was zo’n ‘succes’ dat er in de avonduren en weekenden vaak meer activiteit op de bouw was dan overdag.”

Didam haalde daarmee zelfs de landelijke pers. Zo vertelt een krantenartikel uit die tijd: ‘Didam bouwt meeste huizen in vrije tijd’. “Dat viel zo op dat de minister zelf maar eens poolshoogte kwam nemen. Ook omdat er hier en daar wel wat misbruik werd gemaakt van die regeling.”

Bouwbedrijven

Verder zijn er zondag veel foto’s, briefhoofden en advertenties te zien van bouwbedrijven en de mensen die er werkten. Sommige families zijn al lang actief in de bouw, zoals Welling, Bolder en Van Vuuren. “Met Welling Bouw en de Veluwezoom heeft Didam ook twee grote landelijk opererende bouwbedrijven. Timmerfabriek Bolder is Hofleverancier en de bouwbedrijven Luiking, Kok en Damen zijn eveneens bekende namen in de bouwwereld. We hebben overal foto’s van, maar bijvoorbeeld ook loonstrookjes met een uurloon van 25 cent.”

In de kerk staan zondag bovendien fotoborden over de sociale woningbouw en Didamse bouwvakkers die zich verenigden. Honderd jaar geleden werden er diverse vakbonden opgericht. Ook is te zien dat toen duurzaamheid al hoog in het vaandel stond. “Hergebruik was heel normaal. Had je puin nodig, dan kon je daarop inschrijven. We vonden verder nog een opvallende advertentie van direct na de Tweede Wereldoorlog. Hierin is te lezen dat de overheid alle bouwmaterialen vorderde, inclusief het puin van de verwoeste gebouwen.”

Andere thema’s die zondag worden uitgelicht zijn de opleidingen tot bouwvakker, de werderopbouw, werken in de steenfabriek en de diverse ambachten. Het verdwijnen van bekende gebouwen als het notarishuis, postkantoor, de school in Nieuw-Dijk en Hendriks in Loil, en de nieuwbouw op dezelfde plek komen eveneens aan de orde. Net als de bouw van de markthal en Boerenleenbank en de restauratie van de Mariakerk.

Havezate De Manhorst

Om 14.00 uur onthult wethouder Ingrid Wolsing een schilderij van havezate De Manhorst, die in de achttiende eeuw in de buurtschap Greffelkamp stond. Het schilderij werd vorig jaar van een antiquair uit Limburg gekocht en opgeknapt door Hans Hansen. “Het is niet bekend hoe oud het is, maar Hans heeft gesmede spijkers in de lijst gevonden, die tot in de negentiende eeuw werden gebruikt. Het moet dus van voor die tijd zijn.”

Open dag

De open dag van de OVD begint zondag 20 oktober om 11.00 uur en eindigt om 17.00 uur. De toegang tot de Eventkerk in Loil is gratis.

Toekomstige Didamse timmermannen werden in 1958 opgeleid op de lts in Zevenaar. Op de foto boven het artikel tonen ze de trappen die ze op school hebben gemaakt. Foto Oudheidkundige Vereniging Didam